عباس عبدی؛ اهمیت نظر مردم در تصمیم گیری&zwnjهای سیاسی - بازی ناتمام

حالت دیگر انتخاب میان دو گزینه خوب و خوب تر است. از این گزینه نیز در زندگی پیش می آید و اتخاذ تصمیم درباره آن خیلی سخت نیست. در حالی که گزینه سوم که انتخاب میان بد و بدتر است معضل اصلی تصمیم گیری است. پیچیده ترین و خطیرترین تصمیمات اینجا خود را نشان می دهد. پزشکان با این نوع انتخاب ها بسیار روبرو می شوند. برداشتن یک غده سرطانی یا انجام شیوه های درمانی جایگزین. هر دو عوارض خود را دارند و بد هستند ولی در هر حال باید تصمیم گرفت.

هر کدام را انتخاب کنیم حتما و بدون تردید با عوارضی منفی روبرو خواهیم شد. آیا از روی این عوارض می توان اصل تصمیم را نفی و رد کرد. به قول امام علی (ع): خردمند کسی نیست که خیر را از شرّ تشخیص دهد بلکه عاقل آن است که بین دو بد، بهترین شان را انتخاب کند. این در سطح تصمیمات فردی است، که خودش مرجع تشخیص خوب و بد در آثار تصمیم است، هنگامی که این حالات را در امر سیاسی بررسی کنیم، قضیه خیلی پیچیده می شود.

در سیاست، خوب و بد مطلق نیست، چون افراد جامعه منافع و ملاحظات و گرایش های متنوعی دارند. چیزی را که یک گروه خوب می داند، گروه دیگر خوب تر یا بد می داند و برعکس. اینجا چگونه باید تصمیم گرفت؟ در سیاست اختلافات هم در سطح ارزش ها ظهور پیدا می کند و هم در سطح تطبیق و کارشناسی. برای مثال در پزشکی اختلاف در ارزش ها و اهداف کمتر رخ می دهد. هر پزشکی می خواهد بیمارش درمان شود، ترجیح یک گزینه به گزینه دیگر صرفا یک تفاوت در ارزیابی کارشناسی است. تصمیم فردی با سیاسی یک تفاوت مهم دیگر هم دارد که نباید فراموش کرد...

اگر بنده پولی را در بورس بگذارم، سود و زیانش مستقیم متوجه خودم می شود. حق دارم که ریسک کنم یا ریسک نکنم، ولی در تصمیم سیاسی این قضیه می تواند به کلی متفاوت باشد. گاه یک تصمیم برای صاحب تصمیم زیان بار است و ممکن است معادل با ترس یا سازش او تلقی شود ولی برای مردم کشورش خیلی هم خوب باشد یا برعکس. ممکن است این تصمیم متضمن منافع مادی یا معنوی برای او باشد ولی به زیان مردمش باشد.

سیاستمدار واقعی کسی است که در درجه اول و پیشاپیش پذیرفته که منافع جامعه و مردم را ملاک تصمیم گیری قرار دهد و در درجه دوم ریسک پذیری در تصمیم سیاسی را به حداقل می رساند، زیرا ما می توانیم درباره منافع خودمان ریسک کنیم ولی این حق را درباره منافع عموم مردم نداریم.

تمایز دیگر در این دو تصمیم، لزوم همراه کردن جامعه با تصمیم سیاسی است. اینکه من فلان سهام را بخرم به خودم مربوط است چه سود کنم چه زیان. ولی اتخاذ فلان تصمیم مثلا جنگ یا صلح، قهر یا آشتی نیازمند همراهی مردم است که اگر همراهی نکنند، آن سیاست به زمین خواهد خورد.

همه این ها را گفتم تا بگویم اتخاذ تصمیم سیاسی در روبروه با ترور اخیر یا آمدن بایدن و ادامه یا توقف تحریم ها و برجام و بسیاری از امور مشابه لحظات تاریخی و ویژه جامعه ما برای اتخاذ تصمیم است. هر کدام از گزینه های مطرح را انتخاب کنید، بد است. باید وجه بدتر را حذف کرد. برخی از این گزینه ها به شدت ریسکی است هر چند ممکن است روی کاغذ نتایج مثبت داشته باشد. نظر مردم در این میان نباید نادیده گرفته شود که بدون آن ها مصداق بی مایه فطیر است، خواهد شد.

منافع شخصی برخی سیاستگذاران نیز در این میان وجود دارد که می تواند منافع عمومی را قربانی خود کند. مواردی از قبیل منتفع شدن از تحریم، ژست سازش ناپذیری دریافت، تاثیرگذاری بر انتخابات و رای آوردن یا اتهام زنی به دیگران، همه می تواند جزو منافع شخصی در یک تصمیم عمومی باشد. البته این نوع منافع به شیوه های گوناگون نزد هر کسی هست، مهم این است که پوشانده و قلب شده معرفی نشود.

با این ملاحظات به نظر می رسد که مقطع زمانی حاضر برای روبروه با مسائل جاری از جمله پاسخ به ترور یا چگونگی روبروه با برجام یا حتی به نحوی کرونا باید تصمیماتی را گرفت که بیش از همیشه با پیچیدگی های مذکور در امر سیاسی روبرو است. ماه های آینده نشان خواهد داد که ساختار سیاسی در ایران چگونه و براساس کدام معیار ها تصمیم خواهد گرفت.