سفری به موزه ها و آثار باستانی تهران - بازی ناتمام

لذت بخشترین تجربه سفر را با آژانس دور زمین تجربه کنید. برای یافتن تورهای لحظه آخری، برنامه سفرهای مقرون به صرفه و دریافت راهنمایی از مسافران قدیمی با ما همراه باشید.

با موزه های کاخ نیاوران به عمق تاریخ سفر کنید

از 30 سال پیش که نام و کاربری کاخ نیاوران به موزه تغییر پیدا کرد، هر کدام از بخش های این کاخ، عهده دار نمایش گوشه ای از تاریخ و هنر ایران در دوره های مختلف شدند. موزه حوضخانه با حوضی که میان ارسی های قدیمی رنگ به رنگ می شود، باگچ بری ها و سقف چوبی که پیشینه اش تا 200 سال به عقب برمی شود، به محلی برای نمایش ظروف بلورین ایرانی و خارجی تبدیل شد.

از طرفی، فضای محوطه ای به هنر دنیا اختصاص یافت که هنر را از اعماق تاریخ تا دست ساخته های معاصر، دوره می نماید و نامش همخوانی بی مثالی با اشیای موجود در آن پیدا نموده است. عجیب نیست که در تالار موزه دنیا نما بتوان موج بزرگی از هنرنمایی های هنرمندان دنیا را در پیکره های مفرغی لرستان، آثار باقیمانده از مصر باستان، سفالینه هایی که از قعر تاریخ آمده اند تا دست ساخته های سرخپوستی و آثار هنرمندان معاصر ایران از نزدیک مشاهده کرد.

باغ کتیبه ها، موزه خودروهای کاخ، کوشک احمدشاهی و کاخ صاحبقرانیه هم که در میان فضاهای این مجموعه، ماجراهای دیدنی و شنیدنی خودشان را دارند.

دِهی که باغ و باغی که کاخ شد

160 سال از تولد باغ نیاوران در دامنه های شمالی پایتخت قجرها می گذرد. باغ اشرافی فتحعلی شاه در آن سال از دِه نیاوران سر در آورد و کم کم به ساختمان مجللی آراسته شد. قصر ییلاقی شاه قاجار را روی تپه ای ساختند تا پادشاه بر بلندای آن، به فضای پیرامون خود اِحاطه داشته باشد. درخت ها در محوطه باغ، روی شکل های هندسی و منظم، دنبال هم ردیف شدند و درخت های چنار بر سر باغ نیاوران سایه انداختند. بعد از فتحعلی شاه، محمدشاه قاجار، ناصرالدین شاه و احمدشاه هم در محدوده باغ نیاوران، بناهای کوچک و بزرگی ساختند.

آبنما و آب های روان کاخ، از روش باغ های ایرانی پیروی کردند ودر خنکای زمین های شمال تهران، میان حصار درخت ها جریان یافتند. تا زمانی که پای خاندان پهلوی به باغ نیاوران باز شد تا پایه های کاخ جدیدی را در این باغ بنا نمایند. به این ترتیب، طراحان و معماران ایرانی، اوج هنر کاشی کاری، آینه کاری، گچ بری و معماری ایرانی و اسلامی را در این کاخ دو و نیم طبقه ای به نمایش گذاشتند. تقویم سال 1346 روزهایی را ثبت نموده که خانواده محمدرضا پهلوی برای نخستین بار پا به کاخ نیاوران گذاشتند.

اما کاخ نیاوران آرام آرام به محل سکونت آنها تبدیل شد و این سکونت تا سال 1357 هم ادامه یافت. امروز از موزه نامیدن کاخ نیاوران، حدود 30 سال می گذرد. حالا سرسرای کاخ، اتاق های غذاخوری، سالن پذیرایی، اتاق های خواب و استراحتگاه اعضای خاندان پهلوی در کنار اشیای مورد استفاده در آن سال ها در فضای این موزه در معرض نمایش گذاشته شده است.برای پادشاهانی که در زمین های پایتخت دوره قاجار، وجب به وجب دنبال سکونت گاه ییلاقی می گشتند چه محلی بهتر از خاک شمالی ترین بخش تهران پیدا می شد؟

کاخ های تودرتوی سعدآباد

تا چشم کار می کرد، روی زمین خدا درخت روییده بود. باغ و باغچه های گل، دامن گسترانده بود. چشمه ها و قنات ها هم جوشش شان را از هکتارها زمین سرسبز دربند دریغ نمی کردند. با این وصف، ساختن عمارتی با شکوه در گستره کوه های البرز، تجریش، گلابدره و ولنجک اتفاق غریبی نبود. به خصوص که پادشاهان قجر برای تابستان خود و خاندان شان خواب یک قصر تابستانی را در این زمین ها دیده بودند. ماجرای سرپا شدن کاخ سعدآباد به این ترتیب، کلید خورد.

بعد از آنکه کاخ به دست خاندان پهلوی افتاد، تعداد کاخ ها در محوطه سرسبز سعدآباد رو به برتری گذاشت. هر کدام از ساختمان ها را هم به یکی از اعضای خانواده اختصاص دادند. پیروزی انقلاب، کاخ سعدآباد را در زمره موزه های تهران قرار داد و بعضی از بخش های مجموعه هم برای پذیرایی از مهمانان خارجی دولت ها تدارک دیده شد. با این حال، امروز بیشترین تعداد موزه ها را در پهنه مجموعه سعدآباد می توان یافت.

قدیمی ترین و زیباترین در سعدآباد

خشت های کاخ احمدشاهی در محوطه سعدآباد قدیمی ترین مصالح به جا مانده از دوره قاجار در این مجموعه هستند. تقریبا 100 سال پیش بود که احمدشاه قاجار، دستور ساخت این کاخ را در سعدآباد صادر کرد و بناهای آن موقع را واداشت قدیمی ترین کاخ سعدآباد را آجر به آجر بالا ببرند.

اما زیباترین کاخ در میان کاخ های مجموعه سعدآباد در محدوده شمال غربی این مجموعه واقع شده و نامش به خاطر سنگ های تزئینی سبزش، کاخ سبز مانده است. پشت ساخت این کاخ، نام رضاخان به چشم می خورَد. تا کاخ سبز، کاخ شود، شش، هفت سال زمان گذشت. فضای بیرونی اش را با مرمر نما دریافتد و به همین خاطر گاهی به آن کاخ مرمر هم می گفته اند.

تالار آینه، مبلمانی که قدمت آن به دوره قجرها برمی شود، چوب پرده هایی که از زیر دست منبت کاران ایرانی درآمده اند و همینطور همخوانی طرح فرش و سقف کاخ از دیدنی های این بخش از مجموعه سعدآباد است.

برای بازدید از موزه های پر تعداد مجموعه سعدآباد باید خودتان را به میدان تجریش و سپس خیابان سعدآباد برسانید. موزه های این مجموعه از ساعت 9صبح تا 16:30 برای بازدید عموم بازدیدنمایندگان مهیا هستند.

پایه ساخت بزرگ ترین کاخ در مجموعه سعدآباد را 85سال پیش گذاشتند. رضاخان دستور ساخت این بنا را صادر کرد و پا دریافت کاخی با 10 تالار تشریفاتی و باقی ملحقات، پنج سال طول کشید. نقشه کاخ، تلفیقی از هنر معمار ایرانی با هنر یک معمار روس بود.

نمای بیرونی کاخ اما با آن ستون های بزرگ سرسرا و نورگیرهایش بیشتر به معماری رومی شباهت داشت هرچند که در ساخت بنا، از اجرای هنرهای نهفته در معماری ایرانی هم غافل نماندند. اسم کاخ سفید بر این عمارت بزرگ ماند چرا که نمای سفید آن باعث این نامگذاری شده بود.

امروز در سرسرای کاخ و سفره خانه آن، فرش های نفیس، سفالینه های ایرانی با عمری که به هزاره چهارم پیش از میلاد می رسد و کریستال هایی که متعلق به دوره قاجار هستند نگهداری می شود. تالارهای کاخ سفید را چلچراغ و لوسترهایی روشن می نموده اند که بیش از صد شاخه روشنایی در ساخت آنها به کار رفته است. دست ها و تیر و کمان آرش کمانگیر هر روز در مقابل ساختمان همین کاخ، مرز ایران و توران را نشانه می رود.

برای سر زدن به مجموعه فرهنگی- تاریخی نیاوران، باید راهی نیاوران و میدان شهید باهنر شوید. این مجموعه، در شمال شرقی باغ نیاوران واقع شده و از ساعت 9صبح تا 17 پذیرای بازدیدنمایندگان است.

بخش مرکزی مجموعه سعدآباد را موزه مینیاتور استاد بهزاد احاطه نموده است. ساختمانی که شناسنامه اش به اواخر دوره قاجار و اوایل حکومت پهلوی برمی شود، نام کاخ کرباس را در زمان پهلوی ها یدک می کشید. این کاخ را در دوران کودکی و نوجوانی به محمدرضا پهلوی اختصاص داده بودند. از 22 سال پیش تا کنون کاخ کرباس به موزه ای برای نمایش آثار استاد حسین بهزاد اختصاص پیدا کرد.

به این ترتیب، در پنج تالار این موزه آثار الهام گرفته از شعرهای شاعران ایرانی، نگارگری های رنگی، آثار ملهم از فرهنگ عامه مردم، نگارگری چهره فرهیختگان ایران و طراحی چهره ها و جانداران مختلف به نمایش درآمد. مجموعه سعدآباد، اما موزه ای هم برای زنده نگهداشتن چهره های ماندگار ایران تدارک دیده که در بنایی متعلق به دوره قاجار در معرض بازدید است. نام استاد فرشچیان بر این موزه در مجموعه سعدآباد می درخشد. موزه ظروف سلطنتی، شرق مجموعه سعدآباد را از آن خود نموده.

بنایی که طراحی اش با نام و هنر عبدالعزیز فرمانفرماییان؛ معمار ایرانی گره خورد و با کنار هم چیدن سنگ های تیشه ای برایش پوششی دیدنی ساختند. این نما را 45 سال پیش با سنگ های سفید مرمر جایگزین کردند. حالا حداقل 500 قطعه از ظروف سلطنتی دوره قاجار و پهلوی را در فضای این موزه برای بازدیدنمایندگان به نمایش گذاشته است.

آلبومی از فرهنگ ایران زمین در موزه مردم شناسی

عمارتی که امروز نام موزه مردم شناسی در مجموعه سعدآباد بر آن نهاده شده، لااقل 80 سال عمر دارد. زمانی که کلنگ ساخت این کاخ را در زمین های سعدآباد زمین زدند، نقشه یک کاخ دو طبقه را برای این ساختمان ریخته بودند. برای ساخت همین دو طبقه در بیش از دوهزار متر زمین، چهار سال وقت صرف شد. معماری بنا بیش از آنکه الهام گرفته از هنر ایرانی باشد، به سمت معماری اروپایی متمایل شد.

پنجره ها با قد و قامت کشیده، بالا رفتند و بر قاب بالایی آنها نیم دایره ای قوس خورد تا دریچه های ساختمان مثل پنجره های پالادین به بیرون دهان باز نمایند. تزئینات ساختمان، اما به دوران فرمانروایی ساسانیان بیشتر شباهت پیدا کرد و بعد از خاتمه کار ساخت، این بنا را به خواهر محمدرضا پهلوی اختصاص دادند.

بعدها وقتی این کاخ تبدیل به موزه مردم شناسی شد، بخشی از آن به نمایش انواع لباس های به جا مانده از فرح دیبا؛ همسر محمدرضا پهلوی پرداخت و در کنار نمایش این بخش از زندگی سلطنتی پهلوی دوم، مجموعه ای از لباس ها، وسایل کشاورزی و دامداری ایرانیان در دوره های مختلف نیز در معرض دید بازدیدنمایندگان نهاده شد.

کاخ گلستا؛ موزه ای در رده دنیایاین، همان ساختمانی است که در عکس های سیاه و سفید باقیمانده از دوره قجرها، روی پنجره های قدی اش سایه بان های سفید آویزان نموده اند و لبه پایینی پارچه را بالا زده اند تا تالارها نور بگیرند. پنجره ها با این پارچه های آویزان سراسری، انگار تا نیمه پلک باز نموده اند و خمیازه می کشند.

زیر پای همین پنجره های بالابلند، آدم های کلاه نمدی قجر، با آن ردای مخصوص قجرها و شال دور کمر، قد یک بند انگشت به نظر می آیند؛ در مقابل عظمت کاخ گلستان. می گویند قدمت این کاخ به دوره صفوی بر می شود و علت نامگذاری اش، قرارگیری در میان باغچه ها و خیابان های پردرخت بوده است. اما کاخ گلستان سکونت پادشاهان قجر را بیشتر به خود دیده.

پشت آن دیوارهای کاشی کاری شده فیروزه ای و زیر سایه سروهای پایین عمارت، آقامحمدخان قاجار، فتحعلی شاه، محمدشاه، ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه و احمد شاه عمر گذرانده اند. بعضی های شان حتی این محل را برای تاجگذاری انتخاب کردند و به این ترتیب، بر اهمیت آن افزودند. تغییراتی که کاخ گلستان تجربه کرد نیز در پی سفرهای پادشاهان قجر به اروپا شکل گرفت.

سفری که ناصرالدین شاه به فرنگ داشت، تلنگر ایجاد بعضی از تغییرات در بنای کاخ را زد. پس از آنکه پادشاهی قجرها به خاتمه راه رسید، کاخ گلستان مأمن و مأوای دودمان پهلوی شد. رضاخان و محمدرضا پهلوی، هر دو این کاخ را برای تاجگذاری شان برگزیدند. با وجود این کاخ- موزه، امروز در تهران موزه ای داریم که نام آن را می توان در رده شانزدهم آثار تاریخی ایران در دنیا یافت.

تختی که فرشته ها حمل می نمایند

نقشه اش را میرزا بابا شیرازی نقاش باشی کشید. ابراهیم اصفهانی، سرپرست سنگ تراشان اصفهانی شد تا به دستور ناصرالدین شاه، از سنگ مرمر زرد، تختی مهیا نمایند که از پهنه ایوان تخت مرمر تکان نخورَد. این ایوان همان محلی بود که آقامحمدخان قاجار در آن تاجگذاری نموده بود. به این ترتیب، هنر سنگ تراشان اصفهان از قطعات بزرگ و کوچک مرمر تختی مهیا کرد که بر دوش فرشتگان سربه زیر و مرمرین، حمل می شود.

تخت مرمر در میانه ایوان ایستاد و فرشتگان تا ابد، زیر پیکره تراش خورده آن ایستادند تا پادشاهان قاجار تاجگذاری ها و مراسم نوروزی شان را در این محل برگزار نمایند. تخت مرمر در این ایوان، آخرین بار بر تخت نشستن رضاخان را به خود دیده است.

یک محدوده 12 هزار متری برای نمایش نمونه های مختلف جانداران از جنگل، دشت، کوه، بیابان، آسمان و دریا از کوچکترین نوع جانوران گرفته تا گونه های بزرگ الجثه برای موزه حیات وحش دارآباد تدارک دیده شده و شامل بخش های تفکیک شده است. در سالن هایی که برای نمایش گونه هایی از پرندگان و پستانداران و آبزیان در نظر گرفته شده می توان انواع نمونه های خارجی این جانداران را مشاهده کرد.

این موزه حتی برای نمایش حشره ها و بندخاتمه هم فضایی در نظر گرفته و در آن نمونه هایی از انواع پروانه ها، عنکبوت ها و عقرب ها را در معرض دید گذاشته است. نحوه حفظ و نگهداری نمونه های تاکسیدرمی هم در کارگاه تاکسیدرمی برای بازدیدنمایندگان به نمایش در می آید. در قسمت زمین شناسی موزه حیات وحش دارآباد می توانید صدها نمونه سنگ و سنگواره از کشورمان را پیدا کنید.

وقتی عمارت خورشید، نماد تهران بود

فرمان ساخت عمارت خورشید، درست بعد از سفر ناصرالدین شاه به فرنگ صادر شد. برای ساختن این عمارت، شرق کاخ گلستان را نشان کردند. دوستعلی خان معیرالممالک طرح اولیه بنا را ریخت و معماری آن به علی محمد کاشی سپرده شد. بنایی که ناصرالدین شاه با دیدن معماری فرنگی ها دستور ساختش را داده بود در پنج طبقه و بعد از گذشت دو سال مهیا شد. با ساخت شمس العماره، تهران صاحب بلندترین ساختمان تا آن روز شده بود. در ساخت این عمارت برای اولین بار از فلز هم بهره برده بودند.

ناصرالدین شاه علاقه داشت بر بلندای این عمارت بایستد و مناظر تهران را از زیر نظر بگذراند. عمارت خورشید، با این اوصاف تبدیل به نماد تهران شد. کاشی های هفت رنگ قاجاری بر تن نماد پایتخت می درخشیدند و آینه کاری های آن پرده از هنر ایرانی ها برمی داشتند. همه اینها یکسو و ماجرای ساعت پیشکش ملکه ویکتوریا به کاخ گلستان و نصب آن بر شمس العماره یکسو. اگر به کاخ گلستان و عمارت خورشید سر زدید نباید فراموش کنید داستان این ساعت را از راهنماهای موزه جویا شوید.

تخت طاووس، نام تالار را عوض کرد

گچبری رواق هایش به لباس عروس می ماند که ریزریز با سوزن، نقش خورده باشد. چلچراغ ها بین زمین و سقف آویزان مانده اند یک طور که انگار از همان خشت اول، برای کاخ گلستان مهیا شده اند. معماری این تالار که نام سلام بر آن گذاشته اند، با حاج ابوالحسن معمارباشی بوده. معمارباشی، تالار را روی هشت ستون قطور پایدار نموده و آراستگی بنا را ذره ذره بر آن افزوده است. ماجرای نامگذاری تالاری که معمارباشی با این ظرافت، آن را طرح زده به زمانی برمی شود که تخت طاووس را از تالار آینه به این اتاق می آورند. بعد از این جابه جایی، برنامه هایی که تحت عنوان مراسم رسمی سلام در این محل انجام می شده نام تالار را به تالار سلام برمی گرداند.

حالا در فضای تالار سلام، یک نمونه از تخت طاووس موجود است. البته نه مثل آن تختی که جواهرسازهای اصفهان به دستور ناصرالدین شاه جواهرنشان اش کردند. تخت اصلی در موزه جواهرات نگهداری شده و این تخت، بدل آن محسوب می شود.

ورودی اش دست کمی از ایوان تیسفون ندارد. طاق کسری با آن قوس های بلند تو در تو، بیننده را تا ورودی مشبک موزه ملی ایران پیش می بَرَد. پشت دیوارهایی که با آجرهای قرمز بالا رفته اند، گنجینه ای خوابیده که در موزه ایران باستان نگهداری می شود. این موزه که معماری اش با نام آندره گدار فرانسوی گره خورده، در روزهای خاتمهی اردیبهشت ماه سال 1313 بنا نهاده و ظرف سه سال تکمیل شد. امروز این موزه در میان تمام موزه های ایران جزو مهم ترین ها در مورد نگهداری، نمایش و پژوهش درباره مجموعه های باستان شناختی است.

در میان آثار موزه ای موجود در محوطه موزه ایران باستان می توان پلکان و سر ستونی از تخت جمشید، تندیس سورنا و سردیس شاهزاده اشکانی را مشاهده کرد. جغرافیای کشور پهناورمان آثاری را از این سرزمین بر جای گذاشته که از نظر تنوع کم نظیر هستند. آثاری که با نشان فرهنگ، هنر و تمدن ایران با تقسیم به دوران پیش و پس از اسلام در فضای موزه ایران باستان در معرض نمایش نهاده شده اند.

اتاق تابستانه دوره ناصرالدین شاه در کاخ گلستان را با نام عمارت حوضخانه می شناسند. آب قنات شاهی از زمین های این حوالی می جوشید، از عمارت حوضخانه سر در می آورد و بعد به حوض های کاخ در حیاط سرازیر می شد.

درست بالای سر حوضخانه، تالاری برای نگهداری هدایای مهمانان و پادشاهان خارجی در دوره قجرها تعبیه شده بود که اسمش را تالار عاج گذاشته بودند. بعدها و در دوره پهلوی این محل برای حضور مهمانان خارجی تدارک دیده شد. تالار دیگر، با نام تالار آینه جزو زیباترین بخش های کاخ به حساب می آید به خصوص که وجود آینه کاری و تلفیق آن با بلور بر دیواره ها و سقف، هنر ایرانی را به رخ بیننده این تالار می کشد.

از آنسو دیواره های قوس دار و رنگین خلوت کریمخانی بعد از صدور فرمان ساخت تالار سلام، بخش بزرگی از فضایشان را از دست دادند چرا که به دستور پادشاه قجر قسمتی از این محل برای ساخت تالار، تخریب و مسدود شد. امروز سنگ قبر مرمرین ناصرالدین شاه، با وجود پیکر تراشیده پادشاه بر این سنگ در خلوت کریمخانی نگهداری می شود.

برای بازدید از کاخ موزه گلستان باید راهی میدان امام خمینی یا میدان ارگ شوید. البته خیابان های منتهی به کاخ موزه گلستان، از جمله صور اسرافیل، سبزه میدان، باب همایون و داور مختص عبور وسایل نقلیه نیستند. بنابراین برای بازدید از این موزه روی استفاده از وسایل نقلیه عمومی حساب کنید.

زیرخاکی های هزاران ساله

آثاری که عمرشان به یک میلیون سال پیش برسد، در میان آثار موزه ای باید دیدنی تر از باقی اشیا باشند. اگر صحبت از آثار نزدیکتر به دوران کنونی باشد باید رد پای جدیدترین آثار این موزه را در میان اشیای باقیمانده از 1500سال پیش گرفت. به این ترتیب، در محوطه چنین موزه ای قدیمی ترین دست ساخته های بشر یافت می شود و ماجراهایی که هزاران سال قدمت دارند. در میان آثار موزه ایران باستان، می توان سراغ ابزارهای دست ساز انسان نئاندرتال را گرفت.

با ابزارهای استخوانی و صدفی و آنچه از دندان های جانداران در ایران باستان تراشیده شده، آشنا شد و آثار نوسنگی و روستانشینی همچون خشت های قدیمی و پیکره های گِلی انسانی و حیوانی را به همراه ابزار سنگی دوره های مختلف از نزدیک نظاره کرد. سفالینه های نقش دار، ظرف های سنگی با نقش هایی از نبرد آدم ها با جانداران اساطیری، ابزار جنگی و تزئینی و آثار به جا مانده از دوره های ماد و هخامنشی، گوشه ای از دیدنی های مهیج در موزه ایران باستان است.

رخنه تکنولوژی در زندگی آدمیان، لااقل نام این موزه را یکی، دوبار عوض نموده است. سال 1307 نام آن موزه پست بود و تا اوایل سال های دهه 80 همچنان به همین نام خوانده می شد. سال 1374 نام موزه به موزه پست، تلگراف و تلفن تغییر یافت و چهار سال بعد، تبدیل شد به موزه پست و مخابرات.

هرچند این تغییر نام تاثیری بر شمایل ماندگار موزه نگذاشت و معماری نیکلای مارکوف در طراحی ساختمان این موزه، پابرجا ماند تا تلفیق معماری ایرانی- اروپایی خودش را در ستون های سبک هخامنشی، حجره های کاروانسرایی و آجرچینی های عفیف نمایان کند. حالا بعد از تغییراتی که تنها شامل نام موزه پست شده، در طبقات و غرفه های آن می توان دنبال هر نوع وسیله ارتباطی گشت.

مثلا دستگاه های تایپی که در پست خانه ها می گذاشتند و یک نگارنده پشت آن می نشست تا کلمات فرستنده نامه را با آن دکمه های سفت و سفید مکتوب کند و برای گیرنده بفرستد. یا تلفن های مغناطیسی که همواره جای شان در فیلم ها و سریال ها روی دیوار بود، بعد بازیگر دسته کنار تلفن را می چرخاند و بدون آنکه شماره ای بگیرد با یک تلفنچی در آنسوی خط حرف می زد تا او را به مقصد ارتباط دهد.

اینجا غرفه هایی پیدا می شوند که در آنها وسایل ارتباطی مورس، تله تایپ، تلگراف، تلکس و فاکس را به نمایش گذاشته اند. بعضی از اشیای موزه ای درون کیوسک های چوبی نگهداری می شوند که کم و بیش به کیوسک های زرد رنگ تلفن در گذشته نه چندان دور شباهت دارند. دستگاه های ارتباطی قدیمی مانند گیرنده ها و فرستنده ها و تلفن های مغناطیسی رومیزی از دیگر آثار موجود در موزه پست هستند.

علاوه بر اینکه غرفه اشیای پستی با نمایش ترازوهای قدیمی پست، نمونه هایی از صندوق های قدیمی پست در کشورهای مختلف را هم به نمایش گذاشته است. قطعات پرشمار تمبرهای داخلی و خارجی را می توانید در کنار ویترین هایی حاوی پاکت ها و مُهرهای کشورهای مختلف در موزه پست مشاهده کنید.

منبع: همشهری

منبع: زندگی روز