آنچه به ملتی درخشندگی می بخشد، وجود ماشین های بزرگ و وسایل رفاهی نیست - بازی ناتمام

به گزارش ایسنا، در نوشتاری که بخش دوم آن در صفحه مجازی محمدعلی اسلامی ندوشن، چهره پیشکسوت فرهنگی منتشر شده است، با هشتگ #ایران-را-از-یاد-نبریم می خوانیم: ایران تنها کشور نفت نیست.

اقتباسِ تمدّن و صنعتِ غرب هیچگونه مغایرتی با حفظِ خصوصیّات ملّی و توجّه به نیروهای معنوی ندارد، همانگونه که در هند یا ژاپن نداشته. برعکس، آنچه به ملّتی درخشندگی می بخشد، تنها وجود ماشین های بزرگ و وسایل رفاه و زرق و برق نیست، تنها نسّاجی منچستر و فولاد شفیلد و کشتی کوین مری و رویال ارفورس انگلستان را کشوری بزرگ نکرده است، شکسپیر و بیکن و داروین و دیکنز و حتّی لارنس الیویه و ویویان لی نیز در این میان دستی داشته اند؛ کمبریج به سبب دانشگاهش و استراتفورد برای تئاتری که دارد، هر دو از بیرمنگهام بلندآوازه ترند؛ این اصل درباره هر کشور متمدّنی، چه کوچک و چه بزرگ، صادق است؛ فرانسه یا آلمان، هلند یا

سوئد. در همه این کشورها اگر کارخانه و دود و برق و بخار هست، موزه و کتابخانه و تئاتر و دانشگاه نیز هست، اگر برای مخترع و مهندس و طبیب احترام و رفاهی است، نقّاش و فیلسوف و اهل قلم نیز مقامی دارند. جامعه متمدّن نمی تواند خود را از هیچ یک از رشته های دانش و ذوق بشری بی نیاز بداند و یا یکی را بر دیگری برتر شمارد. چه، تمدّن نیست مگر مجموعه عواملی که بین حوائج روحانی و جسمانی تناسبی برقرار می کند، جامعه را بر اعتدال و عدالت و هنجار مبتنی می سازد و هنگامی به کمال نزدیک می شود که بتواند زمینه ای فراهم سازد که سجایای نیکِ انسانی و استعدادها در آن به حدّ اعلیٰ پرورده شود و امکان رشد رذایل به حدّاقل تنزّل یابد.

جای انکار نیست که ما امروز در حال برزخ تأسّف آوری به سر می بریم؛ نزدیک است از گذشته خود بِبُرّیم و حال آنکه با حال پیوندی نداریم. بی آنکه هنوز از مزایای صنعت برخوردار شده باشیم، زبون و اسیر عیب ها و آشفتگی های آن شده ایم. سررشته ها به دست مردمی است که ایمان خود را از همه چیز باز گرفته اند، مگر از آن چه سود ماّدی ای در آن است. جامعه ای به تکوین و رشد گرائیده که پایه های اخلاقی سال به سال در آن سست تر می شود، مکارم انسانی دستخوش تطاول و تحقیر و ریشخند است. ما اگر هنوز نتوانیم کارخانه بسازیم یا اختراعی عرضه کنیم، جای ملامتِ چندانی نیست، چرا که در این زمینه سابقه و سنّتی نداشته ایم، اما اگر با وجود گذشته های خود، در عالم فکر و معنی به انحطاط و عجز بگرائیم، بسیار تأثّرآور خواهد بود. برای ما ناممکن نیست که هر زمان بخواهیم، در هر رشته از امور فنّی یا غیر فنّی، کارشناس از خارج دعوت کنیم، ولی آیا در مورد معنویّات و فضائلِ انسانی و ملّی نیز می توان چنین کرد؟ می توان به دیگران توسّل جست؟ آیا در ازای پرداخت مبلغی میسّر خواهد بود که نقّاش و نویسنده و مورّخ و نقّاد از خارج بیاوریم، یا هنرپیشه برای آنکه در تئاترها و فیلم های ما بازی کند، یا گوینده رادیو تا برای ما فارسیِ درست حرف بزند و به ما بیاموزد که چگونه زبان خود را تکلّم کنیم؟

ما امروز بیش از هر چیز نیازمند رستاخیزِ اخلاقی هستیم. باید امیدوار بود که هنوز در این ملک کسانی باشند که ایران را تنها برای چاه های نفت و بنای فرودگاه مهرآباد و نقشه تهران بزرگش دوست ندارند؛ در گذشته و حال او هزار زیبایی و معنی و لطف بیابند که سرهای آنان را از غرور ایرانی بودن بلند نگاه دارد. مگر اینان در پیِ چاره اندیشی باشند و نگذارند که شکوهِ معنویِ این قوم رو به زردی گذارد، چرا که هرگاه ملّتی لطفِ ذوق و سجایای اخلاقی و سلامت روح خود را از دست داد، دیگر ملّتی سزاوار اعتنا نیست، ولو کشور او موج زند از کارخانه و لوکوموتیو و تراکتور و بولدوزر...