رسوم را از ازدواج ها حذف کنیم یا مخارج رسوم؟ - بازی ناتمام

خانواده نخستین نهاد اجتماعی شکل گرفته در جهان است که در سالیان اخیر به دلایل مختلف از جمله تغییر نگرش به ازدواج، مسائل اقتصادی، اجتماعی، و... شاهد کاهش تمایل به ایجاد این جامعه کوچک در بین جوانان بوده ایم و آمارهای واصله نیز این را نشان می دهد که جوانان تمایل بیشتری به تجرد دارند، که این امر نگرانی ها و تشویش هایی را برای مسئولین و برنامه ریزان جامعه به همراه داشته است.

در امسال این امار نزولی، شاهد جهشی صعودی بود به طوری که در هشت ماهه ابتدایی امسال 5 هزار 153 واقعه ازدواج در قم به ثبت رسید که نسبت به هشت ماه ابتدایی سال 98 که 4هزار و 273 واقعه ازدواج به ثبت رسیده بود حدود هزار ازدواج افزایش یافته، در حالی که سال 98 نسبت به سال 97 حدود پنج درصد کاهش ازدواج را به همراه داشته است.

اگر این امر را به کرونا نسبت دهیم شاهد نکته ای مثبت در این اتفاق ناگوار خواهیم بود که در کنار بحران های اقتصادی، تعطیلی کسب و کار ها و...به دلیل کاهش مراسمات، مهمانی ها و هزینه های گاها اضافی جوانان به سمت تشکیل خانواده تمایل یافتند.

دکتر سمیه خراسانی در این رابطه در گفت و گو با خبرنگاران عنوان نمود: ازدواج و تشکیل خانواده شامل دو بعد فردی و غیر فردی است که بُعد غیر فردی آن شامل ابعاد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و حتی سیاسی است که در ادبیات علوم اجتماعی به آنها ابعاد ساختاری گفته می گردد.

وی ادامه داد: این تقسیم بندی به معنا جدابودن این دو حوزه از یکدیگر نیست بلکه این دو دارای ارتباطی نزدیک و در هم تنیدگی هستند؛ به این معنا که تحولات حوزه فردی باعث تغییر در ابعاد کلان و بالعکس خواهد بود.در زمانی نه چندان دور به نظر می رسید که تنها فرد و کنش او تحت تاثیرعوامل ساختاری واقع شده است؛ اما در چند دهه اخیر با توجه به اهمیت یافتن کنشگر خودآگاه، افراد نیز درتصمیمات و کنش های خود عوامل ساختاری را تحت تاثیرقرار داده اند، اگرچه تاثیرآنها کمتر از تاثیرعوامل ساختاری بر فرد است.

وی در رابطه باعوامل تاثیرگذاردر دوری جوانان از ازدواج بیان نمود: بطور کلی بهبود شرایط اقتصادی در افزایش نرخ ازدواج تاثیر گذاراست؛ زیرا اقتصاد نقش مهم و مشخص نماینده ای به جهت تامین معاش زن و مرد و فرزندان دارد، که البته در روزگار اخیراهمیت آن دچار تحریف شده است؛ به این معنا که با مثال زدن افرادی که موقعیت اقتصادی مناسبی دارند و ازدواج نمی نمایند و یا افرادی که با اقل منابع اقتصادی ازدواج می نمایند، امر اقتصاد کم اهمیت جلوه داد شده است.

پژوهشگر پژوهشکده زن و خانواده ادامه داد: باید توجه داشت که این نوع نگرش به امر اقتصاد سبب غفلت از اهمیت و تاثیرگذاری آن در بستر سازی وقوع ازدواج در میان اکثریت جامعه خواهد شد، که نیازمند بازنگری است؛ تهیه مسکن، مخارج لازم برای جشن ازدواج، تامین خوراک و پوشاک، تهیه وسایل اولیه زندگی، مخارج بارداری و زایمان و فرزند پروری، مخارج تحصیل و سلامت فرزندان و ... از موارد با اهمیت اقتصادی هنگام تصمیم به ازدواج است.

خراسانی در رابطه با عوامل اجتماعی تاثیرگذار در دوری از ازدواج اظهار کرد: ازدواج یک چارچوب شرعی و قانونی در ارتباط میان زن و مرد است که سبب می گردد فرزندان آنان نیز مشروع، قانونی و شامل حقوق اقتصادی چون ارث و ... شوند و زمانی که شرایط اقتصادی مناسب برای ازدواج اکثریت افراد فراهم نباشد و مهمتر از آن زمانیکه تغییرات فرهنگی راه های جایگزینی برای ارتباط میان زنان و مردان فراهم کند، حتی اگر از نظر اخلاقی و شرعی مجازهم نباشند، نرخ ازدواج پایین و روابط جایگزین تبدیل به رقبای خانواده خواهند شد.

وی تغییر نگرش به ازدواج و هویتی که ازدواج به زن و مرد به عنوان دو فرد بالغ و مسئولیت پذیر می دهد را از دیگر عوامل دانست و گفت: در زمان نه چندان دور بزرگسال قلمداد شدن، بلوغ و برسمیت شناخته شدن در جامعه با ازدواج، تشکیل خانواده و فرزندآوری تجربه می شد؛ اما اکنون پیروزیت های فردی و آنچه هویت فردی خوانده می گردد نیز از اهمیت بالایی برخوردار شده است و افراد می توانند بدون ازدواج و هویت تاهلی نیز پیروز قلمداد شوند.

وی با تاکید بر اینکه در گذشته ازدواج کردن بخش بسیار مهمی از فرایند هویت بخشی به افراد را تامین می کرد اما اکنون اهمیت پیشین را ندارد، عنوان نمود: این تحول که امری شخصی و ناشی از تغییر ذهنیت ها به ازدواج است بر جامعه تاثیر داشته و فشار اجتماعی ناشی از به تاخیر انداختن ازدواج یا ازدواج نکردن و مجرد ماندن را کاهش داده است.

وی اظهار کرد: اگرچه رعایت رسوم و آداب ازدواج جزئی مهم از فرایند ازدواج هستند و آن را از امری صرفا فردی به امری فرهنگی- اجتماعی ارتقا می دهد اما به جهت تبدیل این رسوم به مراسمات پر خرج و تجملاتی، خود تبدیل به یکی از موانع ازدواج شده است. تبعات ناشی از بیماری کرونا در کنار رخداد غم انگیز از دست هموطنان تغییری کلی در مراسمات مربوط به ازدواج ایجاد نموده است که می تواند مثبت یا منفی باشد.

این پژوهشگر ادامه داد: حذف گردهمایی هایی سنگین و پرخرج برای مراسم عروسی و هزینه های جانبی آنها که روزبه روز نیز متنوع ترمی شد به منزله حذف یکی از مهمترین و سنگین ترین مخارج ازدواج است که می تواند در دیگرهزینه های ضروری زندگی مانند تهیه مسکن، خودرو، پس انداز و ...مصرف گردد؛ اما از جانب دیگر شادی مراسم ازدواج را از زوج جوان و حضورعزیزانی که از این پیوند شاد هستند دریغ نموده است که البته می توان با برگزاری مهمانی پس از دوران کرونا ان را جبران کرد در حالیکه هزینه گزاف جشن ازدواج قابل جبران نیست.

وی تاکید نمود: بطور کلی انچه باید حذف گرددهزینه های اضافی مراسم ازدواج است نه اصل رسوم مربوط به ازدواج و تشکیل خانواده که مهمترین اتفاق شادی بخش برای خانواده های ایرانی است.

وی با اشاره به اینکه درحال حاضر به دلیل افزایش جدایی در جامعه ایرانی و البته جامعه جهانی، در کنار فرهنگ ازدواج فرهنگ طلاق نیز بوجود آمده است، بیان نمود: مشاهده زندگی های از هم گسسته و مسائل و ناراحتی های ناشی از آن از جانب افرادمتاهل و مجرد پیامدهایی را ایجاد می نماید؛ افراد متاهل به تدریج و در فرایندی ناخودآگاه امکان طلاق را برای خود در نظر می گیرند و ممکن است زمانی که درگیر مسائلی می شوند به جدایی فکر نموده و این فکر را تبدیل به عمل نمایند و افرادی که ازدواج ننموده اند نیز با تماشای جدایی ها از ازدواج کردن منصرف یا آن را به تاخیر بیندازند.

وی در مورد دیگر تاثیرات افزایش طلاق گفت: با افزایش طلاق افراد جامعه تمایل به سمت روابطی که مسائل و درگیری های حقوقی، اقتصادی، شخصیتی و عاطفی کمتری دارد نشان می دهند و این مسئله نه تنها ازدواج، فرزندآوری و خانواده را به خطر می اندازد بلکه اخلاق عمومی جامعه را نیز تحت تاثیر قرار داده و سطح آن را تنزل می دهد.

وی با بیان اینکه روابط پیش از ازدواج تاثیرات مختلفی بر زندگی خانوادگی دارد، اظهار کرد: این روابط از حوزه¬های پیچیده و همچنان نیازمند مطالعه در فرهنگ های مختلف است؛ در فرهنگ غرب که روابط قبل از ازدواج جزئی از چرخه زندگی جوانی افراد است، نشان داده است که این روابط بر ثبات زندگی های خانوادگی که در پی این روابط تسکیل می¬گردد تاثیر مهمی دارد.

وی با تاکید براینکه دغدغه ذهنی افراد و نگرانی از ادامه ارتباطات پیشین از جانب زن یا مرد تازه ازدواج نموده، زندگی را در تنش قرار می دهد، عنوان نمود: افرادی که روابط متعدد را تجربه نموده اند با احتمال بالاتری در دوران تاهل نیز به سمت تجربه روابط متعدد می فرایند و مساله روابط فرا زناشویی را به عنوان مهمترین عامل از هم گسست تجربه خواهند کرد. همچنین افرادی که پیش از ازدواج با شریک یا شرکا خود رابطه جنسی دارند به احتمال نزدیک به 50 درصد تجربه شکست در زندگی با شریک جنسی یا شخص دیگری که اکنون همسر آنهاست را تجربه می نمایند.

وی با بیان اینکه روابط پیش از ازدواجی که در جهت راهنمایی شده باشد می تواند به شناخت بیشتر زن و مرد از یکدیگر و انتخاب آگاهانه برای ازدواج بینجامد، توضیح داد: این نوع روابط می تواند مسائل این بخش از ازدواج سنتی که ناشی از دیدار های کوتاه و محدود است را جبران کند، اما به جهت فرار از هنجارپذیری در این روابط این امر کمتر رخ داده و در چرخه معکوس خود تبدیل به یکی از حوزه های خطرخیز برای ازدواج و زندگی خانوادگی شده است.

وی در خاتمه توضیح داد: برای آرامش بخشیدن به حوزه ازدواج و ثبات در زندگی خانوادگی ضروری است دو اتفاق رخ دهد؛ در بخش فردی، تعهد به جامعه و دیگر افراد در اعضا تقویت گردد تا فرایند فردگرایی مهار گردد و در بخش ساختاری تحولات و درخواست های معقول و منطقی کنشگران برسمیت شناخته گردد و متناسب با انها سیاستگذاری و برنامه ریزی جهت تسهیل ازدواج و ثبات خانواده صورت گیرد.

هزاران سال است که امر ازدواج در همه جهان دارای آداب و رسومی است که برای همه محترم است، اما تغیرات فرهنگی موجب تجملی تر شدن این مراسمات شده اند که گاها سبب در تنگنا و شرایط سخت قرار دریافت طرفین ازدواج می گردد که با کاهش آن میتوان آرامشی ماندگار تر را رقم زد؛ اما این نکته را نیز باید به یاد داشت که هزینه مراسمات ازدواج جزئی کوچک و نقطه آغازین هزینه های زندگی مشترک است که بسیاری از آنها قابل حذف و یا کاهش نیستند.